Οι Στρατηγικές της Συντήρησης με Κέντρο την Αξιοπιστία

Γιαννης Μανόπουλος,
Ιούνιος 2020

Εισαγωγικά

Πολλές επιχειρήσεις, που εκμεταλλεύονται κινητό ή σταθερό εξοπλισμό, βρίσκονται συχνά αγκυλωμένες σε ξεπερασμένες πολιτικές συντήρησης και διστάζουν να επιχειρήσουν την αναθεώρησή τους. Είναι αρκετά συνηθισμένο να επικεντρώνονται, κατά κύριο λόγο, σε προγραμματισμένες επισκευές, μετά από ορισμένο χρόνο λειτουργίας, έχοντας υιοθετήσει την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι αστοχίες ⁽¹⁾ είναι χρονικά προβλέψιμες και αυτή την πρακτική να την ονομάζουν “Προληπτική Συντήρηση“.

Χωρίς να αμφισβητούμε το γεγονός ότι ο χρόνος λειτουργίας και ο χρόνος έκθεσης των στοιχείων του εξοπλισμού σε βλαπτικούς παράγοντες είναι καθοριστικοί συντελεστές επιδείνωσης, ωστόσο, θέλουμε να καταδείξουμε ότι από μόνος του αυτός ο φυσικός νόμος της φθοράς, δεν είναι αρκετός για να θεμελιώσουμε πάνω σ’ αυτόν ζημιογόνα και δαπανηρά προγράμματα συντήρησης.

Έχει παρέλθει αρκετός χρόνος από τότε που η τεχνολογία μας έχει εφοδιάσει με εργαλεία και μεθόδους, που μας επιτρέπουν να επιλέξουμε πιο “έξυπνες” και στοχευμένες στρατηγικές.

 

Η παραδοσιακή αντίληψη

Η Προληπτική πολιτική, εννοούμενη σαν η Βάσει Χρόνου (λειτουργίας) Συντήρηση (Time Based Maintenance), βασίζεται στις παρακάτω λογικές υποθέσεις με καθολική ισχύ:

1. Οι βλάβες⁽¹⁾ οφείλονται μόνο στη γήρανση και την κόπωση των υλικών.
2. Ο ρυθμός επιδείνωσης είναι γνωστός. Επομένως οι αστοχίες ⁽¹⁾ του υλικού είναι χρονικά προβλέψιμες.
3. Όσο καλύτερα συντηρείται ο εξοπλισμός, τόσο περισσότερο θα βελτιωθεί η αξιοπιστία, η διαθεσιμότητα και η διάρκεια ζωής του. Η αξιοπιστία είναι πάντοτε ανάλογη της ποσότητας συντήρησης.

Oι παραπάνω θέσεις, αν και εν μέρει σωστές, περιορίζουν την αντίληψή μας σε μια μόνο υποκατηγορία των αιτιών που οδηγούν σε πρόωρες αστοχίες ⁽¹⁾. Δεν παίρνουν υπόψη το γεγονός ότι μια σειρά από εξωτερικούς παράγοντες (ελαττωματικά υλικά, σχεδιαστικά λάθη, κακοτεχνίες, λανθασμένοι χειρισμοί, διαβρωτικό περιβάλλον, ακατάλληλο υλικό διεργασίας κλπ), ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την χαμηλή αξιοπιστία ⁽³⁾. Ακόμα κι αν δεχθούμε ότι πράγματι ένας ορισμένος Τύπος Αστοχίας ⁽²⁾ (Failure Mode) συνδέεται με το χρόνο λειτουργίας του στοιχείου, πόσο σίγουροι είμαστε ότι γνωρίζουμε το προσδόκιμο ζωής του;

Καταλαβαίνουμε επομένως, πως αν περιορίσουμε την οπτική μας σ’ έναν μόνο παράγοντα, τη φυσιολογική γήρανση του υλικού, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε μονομερείς στρατηγικές, που περιορίζουν την αποτελεσματικότητά μας.

 

Η Συντήρηση με Κέντρο την Αξιοπιστία ⁽³⁾  (Reliability Centered Maintenance, RCM)

Διευρύνοντας ακόμη παραπέρα τη συλλογιστική μας, και θέλοντας να ακολουθήσουμε το πνεύμα της εποχής, θα εξετάσουμε το θέμα των στρατηγικών, όχι σαν ένα πρόβλημα που αφορά αποκλειστικά στη Συντήρηση, αλλά σαν ένα θέμα που αγγίζει την ίδια τη Λειτουργία του εξοπλισμού στο σύνολό της, πράγμα που είναι και το ζητούμενο. Η προσέγγιση αυτή φέρει το όνομα “Συντήρηση με Κέντρο την Αξιοπιστία” (Reliability Centered Maintenance, RCM) και ορίζεται σαν η διαδικασία που διασφαλίζει ότι ο εξοπλισμός θα συνεχίσει να αποδίδει αυτό που οι χρήστες επιθυμούν, στο δεδομένο λειτουργικό πλαίσιο.

Πρόκειται για μια προσέγγιση, που διευρύνει σημαντικά τον ορίζοντα των δράσεων, καθώς μεταθέτει το κέντρο της προσοχής μας από τη Συντήρηση στην Αξιοπιστία ⁽³⁾  του εξοπλισμού, θεωρώντας την πρώτη, σαν έναν από τους τρεις κύριους πυλώνες της Αξιοπιστίας, μαζί με το Σχεδιασμό (Design) και τη Λειτουργία (Operations).

Επομένως, το θέμα των στρατηγικών συντήρησης δεν μπορεί παρά να εξεταστεί εδώ υπό το πρίσμα της Συντήρησης με Κέντρο την Αξιοπιστία, πράγμα που εγγυάται την πληρότητα των συμπερασμάτων.

 

Τα ηλικιακά πρότυπα.

Για να καταστρώσουμε αποτελεσματικές στρατηγικές στο πλαίσιο της Συντήρησης με Κέντρο την Αξιοπιστία, είναι αναγκαίο να αναγνωρίσουμε όλους τους τρόπους (Failure Modes) ⁽²⁾ με τους οποίους ο εξοπλισμός μπορεί να αστοχήσει και να συμπεριλάβουμε όλους τους παράγοντες που υπονομεύουν την αξιοπιστία του. Στην υπόθεση αυτή είναι χρήσιμο να μελετήσουμε τα ονομαζόμενα ηλικιακά πρότυπα των αστοχιών, που δείχνουν την αντοχή του εξοπλισμού στο χρόνο, δηλαδή την αντίσταση στην αστοχία.

Τα πρότυπα αυτά απεικονίζονται σε διαγράμματα, που δείχνουν την πιθανότητα αστοχίας σε σχέση με τον χρόνο χρήσης (ηλικία) του εξαρτήματος ή του μηχανήματος. Εν γένει, παίρνουν τη μορφή της γνωστής καμπύλης της μπανιέρας (bath curve), που περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους, την αρχική (βρεφική) περίοδο με τα προβλήματα ξεκινήματος, την περίοδο γήρανσης και μια ενδιάμεση μακρά περίοδο χρήσιμης ζωής, που χαρακτηρίζεται από χαμηλή πιθανότητα αστοχίας. Σε κάθε περίπτωση φυσικά, η καμπύλη αυτή αποκτά ιδιαίτερη μορφή.

Το παραπάνω γενικό διάγραμμα δεν προσφέρει πολλά στην ανάλυσή μας. Θα προτιμήσουμε να εξετάσουμε τις αστοχίες από τη σκοπιά των τριών κύριων ηλικιακών προτύπων, τα οποία, όπως θα δούμε στη συνέχεια, αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές κατηγορίες αστοχίας, σε σχέση με τις αιτίες που τις προκαλούν:

1. Αυτές που αποδίδονται στην κόπωση – γήρανση του υλικού και συμβαίνουν μετά από μια μακρά χρήσιμη περίοδο, που θεωρούμε ότι μας είναι σχετικά γνωστή.
2. Εκείνες που οφείλονται σε σφάλματα σχεδιασμού, κατασκευής ή επισκευής, οι οποίες εκδηλώνονται στο πρώτο διάστημα μετά το ξεκίνημα.
3. Όσες συμβαίνουν κατά τυχαίο τρόπο ή οφείλονται σε παράγοντες που δεν μπορούν να ελεγχθούν, οπότε αναγκαστικά θεωρούνται επίσης τυχαίες.

Η καμπύλη της μπανιέρας είναι ουσιαστικά ένας συνδυασμός των τριών κύριων προτύπων και αφορά στη συνολική συμπεριφορά του εξεταζόμενου στοιχείου του εξοπλισμού. Αναφέρεται σε όλους τους τύπους αστοχίας ⁽²⁾ (failure mode) που δρουν συγχρόνως και από τους οποίους ενδεχομένως υποφέρει το εξάρτημα, το μηχάνημα ή το συγκρότημα.

Επειδή ο σκοπός μας είναι να διακρίνουμε τις διαφορετικές αιτίες αστοχιών – που οδηγούν σε διαφορετικές στρατηγικές επιλογές -, θα μελετήσουμε στη συνέχεια τα τρία στοιχειώδη ηλικιακά πρότυπα.

 

Εξαρτώμενες από την ηλικία βλάβες (age related failure modes).

Το πρότυπο αντιπροσωπεύει τις αστοχίες που εκδηλώνονται μετά από έναν σχετικά ακριβή και προβλέψιμο χρόνο χρήσιμης ζωής. Κλασική περίπτωση είναι οι αστοχίες που σχετίζονται με τη φθορά που προκαλεί το ίδιο το υλικό της διεργασίας, πχ  η φθορά των κυλίνδρων άλεσης. Ένα παράδειγμα αυτής της κατηγορίας είναι η απώλεια πρόσφυσης των ελαστικών του αυτοκινήτου, που οφείλεται στη σκλήρυνση της γόμωσης, λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας.

Το συγκεκριμένο ηλικιακό πρότυπο δικαιολογεί απολύτως την εφαρμογή της “Βάσει Χρόνου Συντήρησης”.

Προσοχή όμως: Δεν συνιστάται η πολιτική αυτή, στις περιπτώσεις όπου, ναι μεν η διάρκεια ζωής εξαρτάται από το χρόνο λειτουργίας, αλλά η χρήσιμη περίοδος δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να είναι γνωστή. Πρόκειται για περιπτώσεις στις οποίες, είτε ο βαθμός καταπόνησης κυμαίνεται κατά μη ελεγχόμενο τρόπο ή το στοιχείο του εξοπλισμού είναι εκτεθειμένο σε τυχαίες επιδράσεις από το περιβάλλον (θερμικό πλήγμα, ρύπανση, κρούση κλπ), που επιταχύνουν το ρυθμό φθοράς και συντομεύουν τη χρήσιμη διάρκεια ζωής.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι χρήσιμο να εφαρμόσουμε κάποια μορφή “επιτήρησης κατάστασης” (condition monitoring), είτε με απλή επιθεώρηση ή με ειδικά μετρητικά όργανα. Λαμβάνοντας έγκαιρα προειδοποίηση για τυχόν επικείμενη βλάβη, μας είναι αρκετό για την προετοιμασία της επισκευής.

Αστοχίες χρονικά εξαρτώμενες (age related failures)

Γνωρίζουμε σήμερα, τουλάχιστον όσον αφορά στον γενικό εξοπλισμό των εργοστασίων, ότι ένα μικρό ποσοστό, μεταξύ 10% και 20% ακολουθεί αυτόν τον ηλικιακό κανόνα. Ειδικά για τα ρουλεμάν, γνωρίζουμε ότι μόνον ένα 7% του πληθυσμού αγγίζει τον προβλεπόμενο χρόνο ζωής. Μια σειρά από αιτίες, όπως λάθη στο μοντάζ, ελλιπής στεγάνωση, υπερφόρτιση κλπ, ευθύνονται για την πρόωρη αχρήστευσή τους.

 

Η βρεφική θνησιμότητα.

Είναι γνωστό ότι κατά την αρχική περίοδο, μετά την εγκατάσταση νέου εξοπλισμού, όπως επίσης και μετά από επισκευή, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συμβούν  διάφορες λειτουργικές ανωμαλίες, σταματήματα και βλάβες, λόγω λαθών και παραλείψεων που είναι αδύνατο να αποφύγουμε. Η αλήθεια αυτή απεικονίζεται στο παρακάτω ηλικιακό διάγραμμα και φέρει το όνομα “βρεφική θνησιμότητα”.

Αστοχίες στον καινούργιο εξοπλισμό (infant mortality)

 

Συνειδητοποιώντας αυτή την πραγματικότητα, οδηγούμαστε στο χρήσιμο συμπέρασμα ότι καλό είναι να αποφεύγουμε επεμβάσεις, εκεί όπου δεν τεκμηριώνεται κάποια βλάβη. Είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουμε περισσότερα προβλήματα, από όσα υποτίθεται ότι θέλουμε να επιλύσουμε.

Ευτυχώς σήμερα διαθέτουμε τα εργαλεία και τις μεθόδους, ώστε να μην πέφτουμε στην παγίδα της χωρίς δικαιολογία επισκευής. Εφαρμόζοντας ένα στοχευμένο πρόγραμμα επιτήρησης της κατάστασης (condition monitoring), που θα περιλαμβάνει ελέγχους και μετρήσεις των κατάλληλων καταστατικών μεγεθών (δόνησης, θερμοκρασίας κλπ), γνωρίζουμε πλέον πότε και πού υπάρχει ανάγκη επέμβασης.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει παράλληλα να βελτιώνουμε τις επισκευαστικές πρακτικές.

 

Τυχαίες αιτίες αστοχίας.

Έχει αποδειχθεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των αστοχιών, πάνω από 80%, οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες ή καλύτερα διατυπωμένο, σε παράγοντες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε ή να γνωρίζουμε.

Αστοχίες που αποδίδονται σε τυχαίους παράγοντες

 

Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου ο χρόνος χρήσης παίζει κυρίαρχο ρόλο στην εμφάνιση φθορών, δεν είναι πάντοτε δυνατό να προβλέψουμε το τέλος της ζωής του εξαρτήματος, αφού συχνά δεν γνωρίζουμε ακριβώς το μέγεθος του φορτίου. Δείτε σαν παράδειγμα τα ρουλεμάν που στηρίζουν τους άξονες των τροχαλιών σε μια διάταξη ιμαντοκίνησης. Πόσο εύκολο είναι να υπολογίσουμε και να γνωρίζουμε το βαθμό τάνυσης των ιμάντων και τη συνακόλουθη καταπόνηση των ρουλεμάν;

Μια σειρά από εξωτερικές αιτίες, πχ βρώμικο περιβάλλον, ένα θερμικό πλήγμα, ένας κακός χειρισμός, ένα ελαττωματικό ανταλλακτικό κλπ, αποτελούν εν δυνάμει αιτίες αστοχίας. Η τυχαιότητα αυτών των παραγόντων αποτυπώνεται στο ηλικιακό διάγραμμα σαν μια ευθεία γραμμή, παράλληλη στον άξονα του χρόνου.

Μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, κατονομάζοντας μερικές από τις πάμπολλες αιτίες αστοχιών αυτής της κατηγορίας:

• Καταπόνηση βαρύτερη από την ικανότητα και αντοχή του εξοπλισμού.

Μια μεγάλη κατηγορία τύπων αστοχίας ⁽²⁾ (failure modes), έχει να κάνει με φορτία που σκόπιμα ή ακούσια, υπερβαίνουν την εκ κατασκευής φυσική αντοχή του εξοπλισμού (πχ εκτός προδιαγραφών υλικό διεργασίας, απευθυγραμμία αξόνων, υπερβολική τάνυση ιμάντων κλπ).

• Περιβάλλον διαβρωτικό και βρώμικο.

Η σκόνη και οι ρύποι είναι συχνές αιτίες αστοχιών. Μπορούν να προκαλέσουν εμφράξεις, κολλήματα και σφηνώματα. Ακόμη, είναι ανεπιθύμητα σε εφαρμογές όπου η καθαριότητα είναι απαραίτητο στοιχείο της λειτουργίας, για παράδειγμα, όταν αλλοιώνουν την ποιότητα του προϊόντος ή την καλαισθησία.

• Αστοχίες στη λίπανση.

Η λίπανση συνδέεται με δύο κυρίως τύπους αστοχίας, την απουσία λιπαντικού, από αμέλεια, διαρροές κλπ και τη χρήση ακατάλληλου ή αλλοιωμένου λιπαντικού, από λάθος, από ρύπανση, από μόλυνση κλπ.

• Ανθρώπινα σφάλματα.

Είναι συχνό και αντικειμενικά αναπόφευκτο να προκαλούνται αστοχίες από ανθρώπινα σφάλματα. Παραδείγματα υπάρχουν άπειρα, όπως λανθασμένες ρυθμίσεις, λάθη στο μοντάρισμα των μηχανών ή λάθη χειρισμού.

Αιτίες σαν τις παραπάνω, θα προκαλέσουν αστοχίες που μάλλον πρέπει να θεωρούνται τυχαίες, εφ’ όσον δεν μπορούμε να τις ελέγξουμε ή να προσδιορίσουμε το χρόνο που θα συμβούν. Το ζητούμενο εδώ είναι να εξαλείψουμε τις ίδιες τις αιτίες με ιδιαίτερες παρεμβάσεις σε κάθε περίπτωση, όπως με κατάλληλη εκπαίδευση, σύνταξη οδηγιών, καθιέρωση διαδικασιών κλπ. Στο βαθμό που οι παραπάνω αιτίες δεν έχουν εξαλειφθεί, ένα πρόγραμμα επιθεώρησης θα μας επιτρέψει να εντοπίσουμε έγκαιρα τις βλάβες, που αυτές ενδέχεται να προξενήσουν, ώστε να λάβουμε έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης ή διόρθωσης.

 

Οι πολιτικές συντήρησης

Έγινε σαφές ότι η διαχείριση του εξοπλισμού με βάση την Αξιοπιστία ανοίγει το δρόμο για δράσεις προς όλες τις κατευθύνσεις, στο Σχεδιασμό, στη Λειτουργία και στη Συντήρηση, με βελτιώσεις, διοικητικές παρεμβάσεις, προγράμματα αναδιοργάνωσης κλπ. Όμως εδώ σκοπεύουμε να περιορίσουμε τη συζήτηση στην περιοχή της Συντήρησης. Έτσι θα περιγράψουμε στη συνέχεια τις τέσσερις θεσμικές, κύριες πολιτικές συντήρησης, που εφαρμόζονται για τη διατήρηση του εξοπλισμού σε καλή λειτουργική κατάσταση.

α. Μέχρις αστοχίας (Run to Failure)

Όπως το όνομά της υποδηλώνει, αυτή η πολιτική επιτρέπει τα μηχανήματα να εργασθούν χωρίς καμία φροντίδα, μέχρις ότου ακινητοποιηθούν μετά από αστοχία, οπότε και ακολουθεί η επιδιόρθωση.  Προφανώς μια τέτοια πολιτική θα εφαρμοσθεί σε τριτεύουσας σημασίας εξοπλισμό, όπου οι επιπτώσεις ενδεχόμενης αιφνίδιας διακοπής είναι μηδενικές και το κόστος επισκευής χαμηλότερο από το κόστος πρόληψης της αστοχίας. Στο πλαίσιο της συστηματικής συντήρησης, η εν λόγω τακτική   είναι μια συνειδητή απόφαση γι’ αυτή την κατηγορία του εξοπλισμού.

Στον υπόλοιπο εξοπλισμό εφαρμόζεται μια από τις πολιτικές που θα περιγραφούν στη συνέχεια.

 

β. Προληπτική Βάσει Χρόνου Συντήρηση (Time Based Maintenance).

Οι επεμβάσεις εδώ εκτελούνται προληπτικά, χωρίς ένδειξη βλάβης, μετά από ορισμένο χρόνο λειτουργίας, εξ’ ου και η ονομασία. Βασίζεται στην υπόθεση ότι οι φθορές και οι βλάβες, με μεγάλη ακρίβεια, θα συμβούν μετά από γνωστό χρονικό διάστημα, οπότε και επεμβαίνοντας νωρίτερα, προλαμβάνουμε την αστοχία. Είδαμε ότι αυτό συμβαίνει σε μικρό ποσοστό, όπου και δικαιολογείται η εφαρμογή αυτής της πολιτικής.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων,  οι περίοδοι επανάληψης της επισκευής είναι αυθαίρετες, στηρίζονται στις αρχικές συστάσεις του κατασκευαστή, συνήθως δεν αμφισβητούνται από τον χρήστη και παραμένουν αμετάβλητες καθ ‘ όλη τη διάρκεια εκμετάλλευσης του εξοπλισμού. Οι κατασκευαστές όμως, είναι αδύνατο να γνωρίζουν τις ανάγκες συντήρησης  στην εκάστοτε συγκεκριμένη εφαρμογή. Έτσι, τείνουν προς την υπερβολή, ώστε να είναι καλυμμένοι απέναντι στον πελάτη τους.

Μελέτες, σχετικά με τη μηχανική αξιοπιστία στον εξοπλισμό της βαριάς βιομηχανίας, έδειξαν ότι η τακτική προγραμματισμένη συντήρηση, στην πραγματικότητα μάλλον αύξησε τα ποσοστά αστοχίας, εισάγοντας την παιδική θνησιμότητα σε συστήματα, που διαφορετικά θα λειτουργούσαν αξιόπιστα. Αυτό βέβαια επέφερε το ανάλογο κόστος από την απώλεια παραγωγής,  χωρίς να έχουμε υπολογίσει και τη σπατάλη από το ίδιο το κόστος της επισκευής.

Φυσικά δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι, καθώς θα υπάρξουν περιστάσεις όπου η προληπτική αντικατάσταση εξαρτημάτων είναι μια ευπρόσδεκτη πρακτική, όταν πχ μας δίνεται η ευκαιρία μιας μεγάλης επισκευής.

Πολλές τυπικές δραστηριότητες ρουτίνας και χαμηλού κόστους, όπως το γρασάρισμα, ρυθμίσεις, έλεγχοι και καθαρισμοί,  συνηθίζεται να εκτελούνται σε περιοδική επίσης βάση.

 

γ. Συντήρηση «Βάσει Κατάστασης» (Condition Based Maintenance).

Η πολιτική αυτή αποδίδεται και με τον όρο Διαγνωστική Συντήρηση, αφού ρίχνει όλη την προσοχή στην έγκαιρη και ακριβή διάγνωση των βλαβών και επίσης Προγνωστική Συντήρηση, εφόσον σε μεγάλο βαθμό προβλέπει μια βλάβη, πριν αυτή γίνει αντιληπτή από τις ανθρώπινες αισθήσεις και πριν γίνει ενοχλητική.

Μπορούμε να ορίσουμε την Βάσει Κατάστασης Συντήρηση (ΒΚΣ) σαν εκείνη την πολιτική, κατά την οποία η επέμβαση στον εξοπλισμό και η εκτέλεση επισκευαστικών κλπ εργασιών προγραμματίζεται, γνωρίζοντας τη λειτουργική κατάσταση των μηχανημάτων.

Η Βάσει Κατάστασης πολιτική προϋποθέτει ένα θεσμικό πρόγραμμα επιτήρησης (condition monitoring), που εκτελείται συστηματικά, ανεξαρτήτως της (αντιλαμβανόμενης) κατάστασης του εξοπλισμού και ουσιαστικά οδηγεί τα προγράμματα τα συντήρησης.

Το πρόγραμμα επιτήρησης περιλαμβάνει απλούς ελέγχους και μέτρηση ορισμένων μεγεθών, ενδεικτικών της κατάστασης του εξοπλισμού. Τέτοιες καταστατικές παράμετροι μπορεί να είναι η θερμοκρασία, η πίεση, η δόνηση, οι ιδιότητες του λιπαντικού κλπ. Η μέτρηση των δονήσεων είναι η κατ’ εξοχή μέθοδος επιτήρησης της κατάστασης του περιστροφικού εξοπλισμού, καθώς είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και βολική, αφού εκτελείται εν κινήσει – δεν απαιτείται η ακινητοποίηση της μηχανής.

Τα οφέλη από την εφαρμογή της Βάσει Κατάστασης Συντήρησης είναι πολλά:

• Μειώνονται οι νεκροί χρόνοι και οι απώλειες παραγωγής, αφού προλαμβάνονται οι αιφνίδιες διακοπές και οι επισκευές προγραμματίζονται σύμφωνα με το σχέδιο της παραγωγής.
• Επιμηκύνεται η διάρκεια ζωής του εξοπλισμού, σαν αποτέλεσμα της βελτίωσης του επιπέδου συντήρησης και της διασφάλισης καλών συνθηκών λειτουργίας.
• Ο εξορθολογισμός του προγράμματος συντήρησης επιφέρει οικονομία, καθώς οι επεμβάσεις γίνονται στοχευμένα και περιορίζονται στο απολύτως απαραίτητο.
• Περιορίζονται οι δευτερογενείς βλάβες, λόγω της έγκαιρης διάγνωσης και διόρθωσης.

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η διαγνωστική τεχνολογία μας επιτρέπει να ελέγχουμε σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη μιας βλάβης, να επιβραδύνουμε την εξέλιξή της με κατάλληλα αντίμετρα (γρασάρισμα, μείωση του φορτίου κλπ) και να μετριάζουμε τις συνέπειές της.

Τέλος, θα υπογραμμίσουμε ότι η Βάσει Κατάστασης πολιτική είναι αυτή που υποστηρίζει τη συστηματική – σχεδιαζόμενη (planned) συντήρηση με όλα τα πλεονεκτήματα που τη συνοδεύουν.

 

δ. Η τέταρτη πολιτική: Η διαρκής βελτίωση.

Οι Βάσει Κατάστασης και Βάσει Χρόνου πολιτικές συντήρησης δέχονται ως αναπόφευκτες τις βλάβες και θέτουν σαν στόχο την έγκαιρη αντιμετώπισή της, πριν αυτές καταλήξουν σε αιφνίδιες αστοχίες (breakdown). Οι πολιτικές αυτές ουσιαστικά δεν δρουν αποτρεπτικά. Μας βοηθούν να αποφύγουμε τον αιφνιδιασμό αλλά όχι τις ίδιες τις βλάβες, που συνεχίζουν να εμφανίζονται ξανά και ξανά με τον ίδιο ρυθμό.

Θα χρειασθεί να αναρωτηθούμε, γιατί συμβαίνουν οι βλάβες και τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τη συχνότητα τους. Από το σημείο αυτό ξεκινά μια διαδικασία αναζήτησης των αιτιών που ευθύνονται γι’ αυτές και δρομολόγησης βελτιώσεων, που θα μειώσουν την πιθανότητα να επαναληφθούν.

Στη διεθνή βιβλιογραφία, η εν λόγω πρακτική, θεωρείται σαν η τέταρτη πολιτική συντήρησης – ενώ δεν είναι συντήρηση – και συχνά ονομάζεται προνοητική (Proactive Maintenance), όρος πολύ γενικότερος…

Πιο κομψό είναι απλά να δηλώσουμε ότι η φροντίδα για συνεχή βελτίωση αποτελεί τον πυρήνα αυτού που από την αρχή ονομάσαμε «Συντήρηση με Κέντρο την Αξιοπιστία» (Reliability Centered Maintenance, RCM), όρος που αποδίδει καλύτερα το περιεχόμενο και την ουσία της, καθώς με την πολιτική αυτή ουσιαστικά επιδιώκεται  η βελτίωση της αξιοπιστίας του εξοπλισμού.

Στην υπόθεση της διασφάλισης και της βελτίωσης του εξοπλισμού, η τυφλή Βάσει Χρόνου πολιτική δεν έχει τίποτε να προσφέρει. Αντίθετα, η Διαγνωστική ως μέσον, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά, καθώς μέσω της διάγνωσης, αποκτούμε ακριβέστερη γνώση και ισχυρότερο έλεγχο πάνω στις βλάβες του εξοπλισμού.

 

 (1) Αστοχία (failure) – βλάβη: Αστοχία είναι κάθε ανεπιθύμητη διακοπή της ικανότητας ενός στοιχείου του εξοπλισμού να εκτελεί την απαιτούμενη από αυτό λειτουργία*. Ένας περιεκτικός ορισμός της Αστοχίας είναι: «Όταν ένα στοιχείο του εξοπλισμού αδυνατεί να εκτελέσει τη λειτουργία, για την οποία προορίζεται στο επίπεδο λειτουργίας που έχει ορισθεί από τον χρήστη και που απαιτείται ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες της επιχείρησης». Στο παρόν κείμενο ο όρος “αστοχία” χρησιμοποιείται για να δηλώσει την αδυναμία του στοιχείου να συνεχίσει να λειτουργεί στη θέση όπου βρίσκεται τοποθετημένο. Παράλληλα, στο παρόν κείμενο, ο όρος “βλάβη” υποδηλώνει οποιαδήποτε απόκλιση από την “καλή κατάσταση”, όπως φθορές, ρηγματώσεις κλπ, η οποία όμως δεν εμποδίζει κατ’ ανάγκη το στοιχείο να συνεχίσει να εργάζεται. Η βλάβη είναι μια κατάσταση, που συνήθως εξελίσσεται και καταλήγει σε λειτουργική αστοχία, που είναι ένα γεγονός. Εντοπίζοντας έγκαιρα τη βλάβη αποφεύγουμε την άτακτη αστοχία (breakdown, αβαρία).

* Failure: Termination of the ability of an item to perform a required function. NOTE 1: After failure the item has a fault, which may be complete or partial. NOTE 2 “Failure” is an event, as distinguished from “fault”, which is a state.

(2) Τύπος αστοχίας (Failure Mode): Ο τρόπος με τον οποίο ένα χρηστικό αντικείμενο (εξάρτημα, μηχανή) οδηγείται στην αστοχία. Π.χ, τα ελαστικά του αυτοκινήτου μπορούν να αστοχήσουν από ρήξη των λινών, από φθορά της γόμωσης, από εισχώρηση αιχμηρού αντικειμένου ή λόγω απώλειας της ελαστικότητας και της ικανότητας πρόσφυσης στο οδόστρωμα.

 (3) Αξιοπιστία (Reliability): Σύμφωνα με το πρότυπο EN13306, η αξιοπιστία ορίζεται σαν η ικανότητα ενός στοιχείου (του εξοπλισμού) να εκτελεί την απαιτούμενη (από αυτό) λειτουργία, κάτω από δεδομένες συνθήκες, για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα.